کتاب درآمدی بر روانشناسی زبان دکتر ضیا حسینی(فصل هفتم)

واژگان از دید روانشناسی زبان

تعریف واژه: واحد معنایی قابل حرکت که قابل تبدیل به واحدهای کوچکتر آزاد نیست را واژه گویند.

واژه در زبانشناسی و در روانشناسی زبان از سه دیدگاه قابل بررسی میباشد:

-         مدخل واژگانی: Lexical entry: برای هر عنصر واژگانی چه اطلاعاتی را در ذهن داریم.

-         انبارش واژگانی Lexical Storage: عناصر واژگانی نسبت به یکدیگر چگونه اندوخته میشوند.

-         دسترسی واژگانیLexical Access : برای دسترسی به یک عنصر واژگانیچه پردازشهای ذهنی نیاز است.

محتوای مدخل واژگانی

هر مدخل واژگانی برای هر واژه شامل دو دسته اطلاعات است که مربوط به صورت و معنی میشود.

صورت= نمود آوایی + اطلاعات تکواژی

معنی= ویژگیهای نحوی + ویژگی های معنایی

در مورد معنا دو نکته قابل تامل است و ما بایستی آن را بدانیم: اول آنکه حدود معنایی هر واژه تحت تاثیر واژه های کناری آن است و دوم اینکه معنای هر واژه چیست.

اطلاعات معنایی چگونه شکل میگیرد؟

نظریه سنتی: معنی واژه میتواند به اجزایی تقسیم شود ( پرنده= جاندار، دوپا، با بال و ....)

نظریه جدید: انسان چیزهای اطراف خود را طبقه بندی میکند و برای هر طبقه یک الگوی نمونه (prototype) برمیگزیند.

خصوصیات الگوی نمونه:

-         انسانهای یک جامعه زبانی الگوهای نمونه را براحتی شناسایی کنند.

-         انتخاب الگوی نمونه با بهره گیری از تعدادی مختصات ویژه انجام میگیرد

-         محدوده گروه بندی ها در بعضی موارد مشخص نیست.

-         الگوهای نمونه در جوامع زبانی متفاوت مختلف هستند. مثلا الگوی نمونه برای پرنده در ایران گنجشک اما در هند طوطی است.

-         اجزا یک گروه بسته به بافت و نقش اجزا میتوانند متغییر باشند.

-         گروه بندی براساس دو اصل علمی و تصویری انجام میشود.

کودکان معنای واژه را چگونه می آموزند؟

کاهش معنایی underextension  و افزایش معنایی یا overextension از راههای یادگیری معنا توسط کودک است.

نظریه های ساخت مدخل واژگانی بخش معنایی توسط کودک:

نظریه اول= کودک دنیای بیرون را از منظر مه ذهنی میبیند و با تجربه حدود حوزه های معنایی روشنتر شده و رفته رفته این مه کنار میرود.

نظریه دوم= کودک معنا سازی را با الگوی نمونه آغاز میکند.

شکل گیری شبکه معنایی در ذهن کودک کار بسیار بطنی و نیاز به زمان طولانی دارد.

واژه ها چگونه در ذهن قرار میگیرند و به آنها دسترسی پیدا میشود؟

واژه به تنهایی در ذهن قرار نمی گیرد بلکه هر واژه قاموسی با سایر واژه ها ارتباط دارد. یادگیری واژه صرفا به معنای در ذهن سپردن مفهوم و صورت آن نیست بلکه ارتباط دادن آن به کل شبکه واژگانی نیز مطرح است.

فعال سازی گسترش Spreading Activation شاهدی بر شبکه واژگانی است. یعنی شما با شنیدن واژه دکتر براحتی واژگان بیمار ،بیمارستان، پرستار و... را نیز بخاطر خواهید آورد. گاهی نیز شما با تاثیر بافت متن text effect به معنای اصلی یک واژه میرسید.

ارتباط معنایی بر سه نوع است:

-         حوزه های معنایی: ارتباط واژگان بر اساس موضوع

-         رابطه معنایی: ارتباط واژگان بر اساس تفاوت ها و شباهتهای معنایی

-         واژگان همنوع: واژگانی که در یک گروه طبقه بندی میشوند hyponyms

-         هم آیندها Collocates : واژگانی هستند که با هم بکار میروند : استکان نعلبکی

ارتباط واژه ها در یک شبکه واژگانی بر اساس ویژگیهای زیر است:

-         از یکدیگر مشتق شده اند: شاد – شادمانی

-         با هم بکار میروند: مرغ و خروس

-         به لحاظ معنایی شبیه هم هستند: هست و نیست

از زمان شنیدن تا زمان پی بردن به معنای واژه دو مرحله وجود دارد:

1-    دسترسی:  وقتی صورت واژه را میشنوید مدخلهای زیادی در ذهن باز میشود تا میان این مدخلها و صورت واژه شنیده شده مطابقت انجام گیرد.

2-    شناساییrecognition: انتخاب واژه مورد نظر از میان این مدخلها

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: